Χάινριχ Μπέλ
οι απόψεις ενός κλόουν
(Ansichten eines Clowns)
μετφρ:τζένη Μαστοράκη
Γράμματα, 1986
Το θεωρώ αριστούργημα, και παραθέτω αυτα που έγραψε για το βιβλίο ο Α. Βιστωνίτης στο "Βήμα" στις 12/10/2003 , Σελ.: S02.
δεν θα μπορουσα να συμφωνω περισσότερο.
...Χάινριχ Μπελ, που μαζί με τον Γκύντερ Γκρας αποτελούν το μεγάλο δίδυμο της νεότερης γερμανικής πεζογραφίας. Μείζον μυθιστόρημα της αθωότητας και της ενοχής είναι Ο κλόουν (1963), που κατέχει κεντρικό ρόλο στην πεζογραφία του Μπελ.
Ο κλόουν Χανς Σνιρ είναι από τα αδρότερα πρόσωπα που μας έδωσε ο Μπελ - και από τους αφοπλιστικότερους αρνητικούς χαρακτήρες του μεταπολεμικού μυθιστορήματος. Γόνος εύπορης αστικής οικογενείας, αρνείται την τάξη του, τις παραδόσεις της, την υποκρισία, τον στρουθοκαμηλισμό, τις ενοχές και τις συλλογικές της ευθύνες για το χιτλερικό άγος. Διαλέγει τον ρόλο του παρείσακτου, αυτού που για να κατακτήσει την αθωότητα απορρίπτει όσα πλεονεκτήματα του προσφέρει η κοινωνία. Γίνεται κλόουν, ζει με τις νευρώσεις του, τις τραγικωμικές ευαισθησίες του, τις αρνήσεις του, που τον οδηγούν στη σωματική και στη συναισθηματική κατάπτωση, αρνούμενος κάθε συμβιβασμό και πληρώνοντας ακριβά το τίμημα της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητάς του. Πάνω στις «κοινωνικές» του αδυναμίες θεμελιώνεται το ηθικό του σθένος.
Υπερευαίσθητος σε βαθμό αυτοεξόντωσης, περνά τις ημέρες του τηλεφωνώντας δεξιά κι αριστερά και περιμένοντας να επιστρέψει κοντά του η γυναίκα με την οποία ζούσε, η οποία τον εγκατέλειψε γιατί δεν μπορούσε να αντέξει την αναποφασιστικότητά του και την άρνησή του τελικά να καταστεί οργανικό μέλος μιας κοινωνίας η οποία, παρά τη φαινομενική αισιοδοξία της, είναι βαθιά σημαδεμένη από τις συνέπειες του πολέμου. Η κοινωνία που απορρίπτει ο Σνιρ τον απορρίπτει και αυτή με τη σειρά της. Του στερεί ό,τι πολυτιμότερο για τον ίδιο: την αγάπη της γυναίκας που ως το τέλος του βιβλίου την περιμένει να γυρίσει κοντά του.
Οπως όλοι οι αθώοι, ο Σνιρ είναι κωμικός και αξιοθρήνητος, ένας εξ ορισμού αταίριαστος - γιατί μόνο έτσι μπορεί κανείς να παραμείνει συνεπής προς τον εαυτό του. Η κατάπτωσή του είναι ραγδαία. Ο κλόουν βαθιά μέσα του πιστεύει ότι η κατάντια του θα συγκινήσει τη γυναίκα που τον εγκατέλειψε και θα ξαναγυρίσει κοντά του. Απαλλαγμένος από προκαταλήψεις, από την ίδια την ιδέα του αυτοεξευτελισμού, τηλεφωνεί στους φίλους της και τους παρακαλεί να την πείσουν να επιστρέψει.
Δημιουργεί και ζει με διάφορες τρελές φαντασιώσεις. Ονειρεύεται ακόμη και την ίδια του την κηδεία, για να καταλήξει στο τέλος με την κιθάρα του στον σταθμό της Κολονίας περιμένοντας τη γυναίκα αυτή, που εκφράζει τη γνησιότερη εμπειρία της ζωής του, να επιστρέψει από το γαμήλιο ταξίδι της.
Σπανίως ο αναγνώστης αισθανεται όχι απλώς βαθύ οίκτο για έναν αποτυχημένο αλλά αγανάκτηση για μια κοινωνία που δηλητηριασμένη από τις ενοχές και τις τύψεις της οδηγεί τα γνησιότερα τέκνα της στον αυτοεξευτελισμό. Ο κλόουν όμως του Μπελ είναι και μια έμμεση αναφορά στον ανεξάρτητο δημιουργό που παραμένει συνεπής προς τον εαυτό του, αντικομφορμιστής και αθώος, πέραν του τραγικού και του κωμικού, στα έσχατα όρια όπου δοκιμάζονται και οι τελευταίες αντοχές του ανθρώπου.
Αφού η κοινωνία έχει χάσει τα τελευταία ψήγματα της αθωότητάς της, την έσχατη ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο θα την κρατήσουν ζωντανή άνθρωποι σαν τον Σνιρ, που δεν διστάζουν να πληρώσουν το αντίτιμο. Πρόκειται για τα μαύρα της πρόβατα, όσους διαλέγουν τη μοίρα - και την ελευθερία - του παρία. Γιατί το ανώτερο ηθικό επίπεδο είναι ακριβώς η έσχατη άρνηση, η ολοκληρωτική έξοδος από το σύστημα, η πτώση στο τελευταίο σκαλοπάτι.
αριστούργημα, ανακαλύψτε το.
11 σχόλια:
Ο κλόουν ως το "καταραμένο απόθεμα". Ο κόσμος της σιωπής και η σιωπή του κόσμου.
Καταπληκτικό κείμενο και ευτυχώς καλομεταφρασμένο.
Πολύ καλό βιβλίο, πραγματικά! Βέβαια, ο κεντρικός χαρακτήρας φτάνει στο τελευταίο σκαλί της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, προκειμένου να μην προδώσει τις ιδέες του και θα υπάρξουν πολλοί, που δεν θα τον δουν με λύπηση, αφού δεν είναι οι κακουχίες της ζωής, που τον οδηγούν εκεί, αλλά το πείσμα του να αρνείται να συμβιβαστεί. Ωστόσο, παραμένει συμπαθής για την αγνότητά του και για τα μη ταπεινά αίτια, που τον οδηγούν στο τελευταίο σκαλοπάτι.
Προσωπικά, θεωρούσα τη "ΧΑΜΕΗ ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΜΠΛΟΥΜ" ως καλύτερο μυθιστόρημα του Χάινριχ Μπελ αλλά έχω αναθεωρήσει την άποψή μου, αφότου διάβασα τις "ΑΠΟΨΕΙΣ ΕΝΟΣ ΚΛΟΟΥΝ".
Έχεις απόλυτο δίκιο .Πρόκειται για ένα αριστούργημα .Το διάβασα πριν από 3 περίπου χρόνια και νιώθω έντονα την ανάγκη να το ξαναδιαβάσω.Χάρηκα πολύ που μου το ξαναθύμισες .Ευτυχώς που ο Μπελ ευτύχησε, χάρη στο Νόμπελ βέβαια , να πολυμεταφραστεί στη χώρα μας . Δυστυχώς όμως υπάρχουν κι άλλοι σπουδαίοι γερμανόφωνοι συγγραφείς που ουσιαστικά παραμένουν άγνωστοι στη χώρα μας , όπως :Wolfgang Koeppen ,Uwe Johnson ,Hans Henny Jahnn , Hans Erich Nossack, Arno Schmidt, Heimito von Doderer.
αποστόλη, ευτυχως καλομεταφρασμενο, ναι!
περουσιε, ευχαριστώ για την πισκεψη,και για τα πολυτιμα σχολια σου.
ναυτιλο, εχεις τοσο δικιο, και δυστηχως δεν γνωριζω την γλωσσα για να μπορεσω να τους ανακαλυψω.
Πράγματι εξαιρετικό βιβλίο. Με έκανες και μένα να θέλω να το ξαναδιαβάσω, κάτι που θα κάνω άμεσα!
Να επισημάνω ότι η γερμανική λογοτεχνία είναι η αγαπημένη μου.
ΥΓ. Ωραίο το blog σου!
dynx, χαιρομαι που σε επεισα να το ξαναδιαβάσεις!
kai σ΄ευχαριστω για τα καλα σου λογια
Και μια και μιλάμε για γερμανική λογοτεχνία , μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά το μυθιστόρημα του γερμανόφωνου Ελβετού Μαξ Φρις :Στίλερ , ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα του 20ου αιώνα
Το πρωτοδιάβασα στην ... Ε΄ Γυμνασίου (όταν ακόμα το γυμνάσιο είχε και Ε΄τάξη) ηλαδή πριν από καμιά 30 αριά χρόνια κι ήταν απ' τα βιβλία που με σημάδεψαν. Ύφος μεστό, ατγόσυρτο, διαλογισμός στην καθημερινότητα. Αυτό που οι απ' έξω βλέπουν ως αντικομφορμισμό είναι η αναζήτηση της αυθεντικότητας, μια αίσθηση άλλης αυτού που λέμε "αξιοπρέπεια".
Υ.Γ. Γιατί θεωρείται "αρνητικός ήρωας";
p, για ολα αυτα που γραφουμε εμεις ολοι για εκεινον, ίσως..αρνητικος, αλλα με την δικη μας εννοια..
Επειδή ο Hans Henny Jahnn είναι άγνωστος, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην ίδια τη Γερμανία, έχω την περιέργεια, Ναυτίλε να μου πεις, τί έχεις διαβάσει δικό του; Υπ' όψιν ότι τα βιβλία του είναι πάνω από 1000 σελίδες το καθένα και ως εκ τούτου, για τους εμπόρους-εκδότες ολίγον τι ασύμφορα. Διαθέτω 2 δικά του βιβλία στα γερμανικά και τα γαλλικά και τον θεωρώ εξ ίσου σημαντικό με τον Μούζιλ.
Δημοσίευση σχολίου